Aanleiding
Afgelopen jaar liet het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) de naleving per verkoopkanaal en de gemiddelde landelijke naleving anno 2020 voor de leeftijdsgrens van 18 jaar bij de verkoop van alcohol en tabak vaststellen door middel van een nalevingsonderzoek door Bureau Objectief. Tevens werd in kaart gebracht in hoeverre verkopers interventies inzetten bij de leeftijdscontrole, inclusief de samenhang hiervan met de naleving. In 2018 hebben we het nalevingsonderzoek naar de naleving van de leeftijdsgrens bij de verkoop van alcohol ook uitgevoerd. 

Onderzoek
Om de naleving van de leeftijdsgrens bij de verkoop van alcohol en tabak in 2020 te meten, hebben we mysteryshoponderzoek uitgevoerd. Hiervoor voerden 17-jarige jongeren (mysteryshoppers) testaankopen uit. In totaal werden er voor alcohol en tabak respectievelijk 2146 en 1353 aankooppogingen uitgevoerd. Voor het vaststellen van de naleving voor zowel alcohol- als tabaksverkoop voerden we aankooppogingen uit bij de volgende verkoopkanalen: avondwinkels, cafetaria’s, horecagelegenheden, supermarkten¹ en thuisbezorgkanalen². Ook zijn er bij NS kiosken, slijterijen³ en sportkantines aankooppogingen van alcohol uitgevoerd en bij tabakspeciaalzaken en tankstations aankooppogingen van tabak.

Daarnaast onderzochten we bij ieder (sub)verkoopkanaal of de volgende interventies werden ingezet door alcohol- en/of tabaksverkopers inclusief het effect hiervan op de naleving: het vragen naar leeftijd, het vragen naar een geldig legitimatiebewijs en het gebruiken van een hulpmiddel. Tenslotte werd onderzocht of de nalevingscijfers voor de verkoop van alcohol en tabak van 2020 veranderd zijn ten opzichte van het nalevingscijfer van 2018 voor alcoholverkoop en het nalevingscijfer van 2016 voor tabaksverkoop.

Een gedeelte van de aankooppogingen van het onderzoek zijn tijdens de COVID-19-pandemie uitgevoerd. Bij de uitvoering van het onderzoek zijn continu de regels en richtlijnen van de overheid en het RIVM gevolgd. Zie het volledige onderzoek voor meer informatie.

Resultaat
Alcohol
Het gewogen nalevingscijfer voor alcoholverkoop bij alle verkoopkanalen in 2020 bedraagt 37.9%⁴. Dit verschilt niet significant van het totale nalevingscijfer van 2018 (37.7%). Bij slijterijen (66.3%) en supermarkten (58.1%) werd de hoogste naleving geconstateerd, gevolgd door NS kiosken (43.5%), avondwinkels (41.0%), cafetaria’s (29.8%), horecagelegenheden (29.0%) en sportkantines (23.4%). Bij thuisbezorgkanalen (12.4%) is de laagste naleving vastgesteld.

Tabak
Het gewogen nalevingscijfer voor tabaksverkoop bij alle verkoopkanalen in 2020 is 50.6%⁵. Dit verschilt niet significant van het totale nalevingscijfer van 2016 (51.4%). Het nalevingscijfer van supermarkten (66.6%) is het hoogst. Hierna volgen de tabaksspeciaalzaken (48.6%), avondwinkels (43.8%), tankstations (40.8%), cafetaria’s (40.2%) en horecagelegenheden (32.4%). Ook bij tabaksverkoop is bij thuisbezorgkanalen (11.2%) de laagste naleving vastgesteld.  

Meer informatie over de onderzoeksresultaten per (sub)verkoopkanaal of meer weten over de toegepaste methoden in het huidige landelijke nalevingsonderzoek? Lees het rapport hier.