Aanleiding
In Utrecht is in het ‘Preventie- en Handhavingsplan alcohol 2015 – 2018’ de ambitie vastgelegd om gezondheids- en maatschappelijke schade als gevolg van alcoholgebruik te beperken. Eén van de belangrijkste doelstellingen hierbij is een daling van het alcoholgebruik bij personen onder de 18 jaar. Zowel vanuit preventie als vanuit handhaving worden  activiteiten ondernomen die bijdragen aan deze doelstellingen. Verschillende partijen binnen de gemeente Utrecht (Volksgezondheid, VTH) en buiten de gemeente Utrecht (alcoholverstrekkers waaronder de horeca, verslavingszorg, scholen, jongeren, ouders) hebben hierin een rol. Een indicator voor de benoemde doelstelling is de naleving van de leeftijdsgrens. In 2015/2016 is in Utrecht deze naleving gemeten bij verschillende alcoholverstrekkers, waaronder de horeca. Uit deze meting bleek dat de naleving in de horeca nog te wensen over liet. De naleving van de totale Utrechtse horeca bedroeg 15%.

Interventie
Vanuit het gezamenlijk besef dat het doel van gemeente en horeca ‘verbetering van de naleving’ is, is gezocht naar initiatieven om te werken aan een verhoging van de naleving. Een vertegenwoordiging van de Utrechtse horeca heeft een stichting opgericht, de stichting ‘NIX18 in Utrecht’. In samenspraak tussen de gemeente en de stichting zijn wij ingeschakeld om de stichting te helpen de naleving van de leeftijdsgrens te verbeteren. Dit hebben wij gedaan door de Kwaliteitsmethodiek te implementeren bij de 39 horecabedrijven die zich hebben aangesloten bij de stichting. Dit in eerste instantie voor de pilot periode van een jaar.

Periodieke monitoring van het leeftijdscontroleproces is een centraal uitgangspunt van de Kwaliteitsmethodiek leeftijdscontrole. Aan de hand van mysteryshoponderzoek wordt de naleving van de leeftijdsgrens in kaart gebracht. Hierbij gaan getrainde 17-jarige mysterykids samen met een ervaren auditor op pad om de naleving van de leeftijdsgrens bij de deelnemende horecagelegenheden, per kwartaal, in kaart te brengen. Door meerdere keren per jaar langs te gaan, ontstaat er periodiek zicht op, en aandacht voor de naleving. Zo blijft men alert.

Om de naleving van de leeftijdsgrens te kunnen verbeteren is het nodig om feedback te geven. Om deze reden wordt er op de dag van ieder myseryshopbezoek, door een auditor feedback gegeven aan de op dat moment aanwezige leidinggevende. De auditor informeert de leidinggevende over zijn/haar bevindingen en overhandigt hierbij een TIP/TOP kaart. Hierop staan onder meer de naam van de locatie, de datum, het tijdstip, de ID-vraag, en of er wel/niet is geschonken. Zonder concrete feedback kunnen mogelijke fouten namelijk niet worden hersteld. Ook positieve feedback is belangrijk om de medewerkers te belonen wanneer de leeftijdscontroles goed zijn uitgevoerd. Het geven van directe, gerichte feedback over wat goed ging en beter kan, motiveert mensen om de goede lijn door te zetten en zo nodig fouten te herstellen. Deze combinatie van periodieke monitoring en directe, gerichte feedback op de uitvoer van de leeftijdscontroles, maakt de Kwaliteitsmethodiek leeftijdscontrole zeer effectief.

Na iedere bezoekronde (één per kwartaal) werden de resultaten door onze onderzoekers met zowel het bestuur van de stichting als de gemeente besproken. Zo kon de gemeente de resultaten van de methodiek monitoren en bijsturen waar nodig. De ondernemers konden op hun beurt eventuele aandachtspunten of extra hulpvragen direct met de gemeente bespreken.

Resultaat
De resultaten van de pilot periode zijn veelbelovend. Het gemiddelde nalevingspercentage van de bij de stichting aangesloten bedrijven over deze periode is maar liefst 65%. Alle betrokken partijen zijn enthousiast over de pilot en het resultaat. De pilot wordt daardoor omgezet in een structurele werkwijze. De stichting streeft het komende jaar met haar deelnemers naar minimaal een gelijkwaardig of hoger gemiddeld nalevingspercentage van 65%. Eddy Schouten, voorzitter van Stichting NIX18 in Utrecht: “Door de pilot is niet alleen de naleving verbeterd, maar zijn de horecaondernemers ook met elkaar in gesprek en werken we samen om het doel, het niet schenken aan minderjarigen, te bereiken.”